سال‌ها است جهان بابت بیماری‌های دنیاگیر نگران است. قبل از کووید ۱۹، ویروس‌های آنفولانزا به‌عنوان محتمل‌ترین علت دنیاگیری در کانون توجه قرار داشتند. مقاله‌ای که اخیرا منتشر گردیده است، به ما یادآوری می‌کند تهدید ناشی ‌از آنفولانزا بسیار واقعی است. براساس گزارش مطالعه‌ی مذکور، نوعی ویروس آنفولانزای خوکی در چین در حال گردش است که قابلیت گسترش جهانی در انسان‌ها را دارد. این موضوع بسیار نگران‌کننده به‌نظر می‌رسد؛ اما چقدر باید درباره‌ی آن نگران بود؟

هرساله میلیون‌ها مورد آنفولانزا رخ می‌دهد که مرگ صدهاهزار نفر را به‌دنبال دارد. این‌ موارد ناشی از ویروس‌های آنفولانزای نوع B یا آنفولانزای فصلی هستند. انواع دیگری از ویروس‌های آنفولانزا نیز وجود دارد که حیوانات را آلوده می‌کنند؛ خصوصا ویروس‌های نوع A پرندگان.

خوشبختانه بیشتر این ویروس‌ها انسان‌ها را به‌طور خفیف عفونی می‌کنند؛ اما ازآنجاکه از ویروس‌های فصلی متفاوت هستند، انسان‌ها از قبل دربرابر آن‌ها ایمن نیستند یا از ایمنی کمی برخوردار هستند. بنابراین، ویروس نوع A که این توانایی را پیدا می‌کند به‌سادگی انسان‌ها را آلوده و در میان مردم انتشار پیدا کند، به‌سرعت در جامعه پراکنده خواهد گردید و مانند SARS-CoV-2 به وقوع دنیاگیری منجر خواهد گردید.

آنفولانزای اسپانیایی سال ۱۹۱۸ که موجب مرگ حدود ۵۰ میلیون نفر گردید، نشان می‌دهد چرا ویروس‌های آنفولانزای پاندمیک مدنظر سازمان جهانی بهداشت و دولت‌های سرتاسر جهان قرار داشته‌اند.

ویروس‌های نوع A چگونه می‌توانند انسان را آلوده کنند؟

ویروس‌های آنفولانزا با اتصال به گیرنده‌ی خاصی که روی سطح سلول‌ها قرار دارد، سلول‌های تنفسی را آلوده می‌کنند. انسان‌ها و پرنده‌ها نسخه‌های مختلفی از این گیرنده را دارند؛ بنابراین، ویروس‌های آنفولانزای طیور اتصال ضعیفی با سلول‌های انسانی برقرار می‌کنند؛ به‌همین‌علت، قدرت عفونت‌زایی آن‌ها در انسان اندک است.

ویروس‌های آنفولانزا در‌صورتی‌که دو نوع مختلف از آن یک سلول را آلوده کنند، به‌راحتی می‌توانند بخش‌هایی از مواد ژنتیکی خود را طی فرایندی باهم مبادله کنند که بازآرایی نامیده می‌شود. حاصل این فرایند می‌تواند ایجاد ویروس‌های آنفولانزای جدیدی باگردید که ترکیبی از ویژگی‌های والدین خود را دارند. این ترس وجود دارد که ویروس بازآرایی‌گردیده بتواند زیان‌بخشی برخی ویروس‌های پرندگان و قدرت سرایت درخورتوجه در انسان‌ها را با‌هم ترکیب و ترکیب ویرانگری ایجاد کند. این خوک‌ها هستند که ممکن است این فرایند را ممکن سازند. سلول‌های تنفسی آن‌ها حاوی دو نسخه از گیرنده‌هایی است که قبلا به آن‌ها اشاره گردید و این امر آن‌ها را دربرابر طیف وسیعی از ویروس‌های آنفولانزا مستعد می‌سازد. موضوع یادگردیده بدان‌معنا است این احتمال زیاد است که آن‌ها میزبانی باشند که در آن بازآرایی رخ می‌دهد؛ به‌همین‌دلیل، شبکه‌ی نظارت جهانی گسترده‌ای برای شناسایی ویروس‌های آنفولانزای جدید و به‌طور بالقوه خطرناک وجود دارد. این همان مسئله‌ای است که مقاله‌ی اخیر نشان می‌دهد: ویروس‌های آنفولانزای خوکی در چین ظاهر گردیده‌اند که بسیاری از ویژگی‌هایی را نشان می‌دهند که پیش‌بینی گردیده است سویه‌های پاندمیک حامل آن‌ها باشند.

راسوی اهلی به نشان‌دادن خطر ویروس‌های جدید کمک می‌کند

در بین ویروس‌های جداگردیده از خوک‌ها در چین بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، شش نوع متمایز شناسایی گردید. در سال ۲۰۱۱، ویروس‌های غالب انواعی از ویروس آنفولانزای خوکی H1N1 سال ۲۰۰۹ بودند. ویروس‌های بعدی حاوی علامت‌هایی بودند که نشان می‌داد حاصل بازآرایی هستند؛ مخصوصا نوعی که G4 نامیده می‌شود، ابتدا در نمونه‌های گرفته‌گردیده در سال ۲۰۱۳ تشخیص داده و تا سال ۲۰۱۸ به نوع غالب و تنها نوع جداگردیده تبدیل گردید. این امر با افزایش ظاهری در بیماری‌های تنفسی در خوک‌ها مقارن بود که نشان می‌دهد ویروس اولیه‌ی G4 برای آلوده‌کردن خوک‌ها به‌خوبی سازگاری پیدا کرده است و به‌میزان زیادی جایگزین ویروس‌های دیگر آنفولانزای خوکی در چین و به پیدایش مجموعه‌ای از ویروس‌های G4 مشکل‌ساز منجر گردیده است که هم‌اکنون در این کشور در حال گردش هستند.

آزمایش‌های قابلیت عفونت‌زایی ویروس‌های G4 در انسان نتایج نگران‌کننده‌ای به‌همراه داشت. الگوی گیرنده‌ها در راسوی اهلی مشابه انسان است و بیماری آنفولانزا را شبیه انسان بروز می‌دهد و این جانوران می‌توانند ویروس‌های آنفولانزا را در بین خودشان منتقل کنند. این امر موجب می‌شود که آن‌ها به مدل‌های مناسبی برای مطالعه‌ی اثرهای احتمالی ویروس آنفولانزا در انسان مبدل شوند.

_{به‌نظر نمی‌رسد واکسن‌های آنفولانزای موجود دربرابر ویروس‌های جدید آنفولانزا محافظت کنند.}

در آزمایش‌های انجام‌گردیده، ویروس‌های G4 درمقایسه‌با انواع دیگر آزمایش‌گردیده در راسوی اهلی موجب بیماری گردیدیدتری گردیدند و به‌راحتی هم ازطریق تماس مستقیم و هم از راه قطرات تنفسی انتقال پیدا می‌کردند. این امر نشان می‌دهد ویروس‌های G4 قابلیت ایجاد بیماری گردیدید و انتقال آسان در بین انسان‌ها را دارند.

پژوهشگران این موضوع را آزمایش کردند آنتی‌بادی‌هایی که ویروس‌های آنفولانزای عامل بیماری انسان‌ها در سال‌های اخیر را شناسایی می‌کردند (شامل ویروس‌هایی که در پاسخ به نسخه‌ی جدیدی از واکسن آنفولانزا تولید گردیده بودند)، ویروس‌های G4 را نیز شناسایی می‌کنند یا خیر. البته چنین چیزی رخ نداد و این امر نشان می‌دهد جمعیت انسانی از پیش دربرابر این نوع ویروس‌ها ایمن نیست.

چقدر نگران باشیم؟

نمونه‌های خون کارکنان یکی از مزرعه‌های پرورش خوک که به‌طور مکرر در تماس نزدیک با خوک‌ها قرار می‌گرفتند و تعدادی از جمعیت عمومی‌ برای وجود آنتی‌بادی‌هایی که بتوانند ویروس‌های G4 را شناسایی کنند، آزمایش گردیدند. با کمال تعجب، ۱۰ درصد از نمونه‌های کارکنان مزرعه و حدود ۴ درصد از نمونه‌های جمعیت عمومی حاوی چنین آنتی‌بادی‌هایی بودند. این امر نشان می‌دهد ویروس‌های G4 از قبل در حال آلوده‌کردن انسان‌ها بوده‌اند و فراوانی نمونه‌های مثبت و فراوانی عفونت در سال‌های اخیر افزایش یافته است.

به‌نظر می‌رسد ویروس‌های G4 از تمام صفاتی برخوردار باگردید که می‌ترسیم ویروس پاندمیک داشته باگردید (اتصال کارآمد به سلول‌های تنفسی و تکثیر در آن‌ها و بیماری‌زایی و قدرت انتقال چشمگیر در مدل راسوی اهلی و فقدان ایمنی که حاصل ویروس‌های آنفولانزای دیگر یا واکسن‌ها باگردید). سطح ظاهرا نامحسوس عفونت در کارکنان مزرعه پرورش خوک و دیگران نشان می‌دهد در‌حال‌حاضر، این ویروس‌ها به‌طورکلی موجب بیماری گردیدیدی نمی‌شوند یا به‌آسانی شیوع پیدا نمی‌کنند؛ اما آن‌ها ممکن است نشانگر ویروس‌هایی باشند که قبلا ازنظر عفونی‌کردن انسان به‌گردیدت سازگار گردیده باشند و برای افزایش گردیدت انتقال انسان به انسان یا افزایش گردیدت بیماری‌زایی به تغییر کوچکی نیاز داشته باشند.

درحالی‌که بیشتر برنامه‌ریزی‌های پاسخ دربرابر دنیاگیری روی آنفولانزا متمرکز بوده است، کووید ۱۹ لزوم برنامه‌ریزی جامع‌تر را نشان داده است. این مقاله یادآور به‌موقعی است که شاید لازم باگردید حتی قبل از غلبه بر کووید ۱۹، برنامه‌ریزی قوی‌تری برای دنیاگیری بعدی آغاز کنیم. اگرچه رویدادهای گردیدید اغلب یک‌بار در زندگی توصیف می‌شوند، نمی‌توانیم به این شیوه با دنیاگیری‌ها برخورد کنیم. سارس، مرس، H1N1 و اکنون کووید ۱۹ همه در بیست سال گذشته ظاهر گردیده‌اند و از وقوع دنیاگیری‌های دیگری در آینده خبر می‌دهند.